Województwo lubelskie: Zabytkowy skarb odkryty przy okazji Zlotu Poszukiwaczy

Pod koniec sierpnia 2023 roku Paweł Małkowicz zorganizował „Kresowy Zlot Poszukiwaczy”, dostając wcześniej wymagane zgody właścicieli terenu, na którym planował prowadzenie poszukiwań oraz pozwolenie Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, wydane przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Lublinie Delegatura w Zamościu. Przed zlotem przeprowadził wstępne przeszukanie terenu.

 

 

- Pomimo takiej ostrożności doszło jednak do niespodziewanego odkrycia przez Pana Krzysztofa Gajosa (uczestnika zlotu) zabytku archeologicznego w postaci niewielkiej miedzianej siekierki. Dokonano szybkiej lokalizacji odkrycia za pomocą urządzenia GPS, co skrupulatnie zostało odnotowane na metryczce dołączonej do zabytku. O odkryciu WUOZ Lublin Delegatura Zamość została natychmiast powiadomiona telefonicznie, a dzień później otrzymaliśmy fotografie znaleziska dokonane na miejscu jego znalezienia (fot. 1 i 2), które wykonał organizator zlotu pan Paweł Małkowicz. Po zakończeniu zlotu znalezisko zostało przekazane do urzędu konserwatorskiego w Zamościu - informuje Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków. - Omawiana siekierka posiada 7,4 cm długości, szerokie wachlarzowate ostrze o szerokości 4,1 cm, prostokątny nieco wypukły obuch o wymiarach 0,9 cm x 0,6 cm, a jej grubość dochodzi do 1,0 cm. 

 

Analizę siekierki pod względem przynależności chronologicznej i kulturowej przeprowadził Wiesław Koman - archeolog z Delegatury WUOZ w Zamościu. Zwrócił się do prof. Elżbiety Kłosińskiej z Instytutu Archeologii UMCS w Lublinie, która wykluczyła przynależność siekierki do kultur z epoki brązu, bo w żaden sposób nie odpowiadała znanym i już rozpoznanym typologiom siekier z tego okresu.

 

- Ponadto nasza siekierka została wykonana w dość prosty „prymitywny” sposób odlewniczy, w płasko-wypukłej formie, nie stosowanej już w rozwiniętej metalurgii epoki brązu. Należało więc zwrócić uwagę na wcześniejszą epokę neolitu. Niestety w inwentarzach kultur neolitycznych z terenu Polski brak takiego odpowiednika. Dopiero sięgnięcie po znaleziska archeologiczne z terenu Ukrainy pozwoliło rozstrzygnąć przynależność chronologiczną i kulturową tego artefaktu. Wiesław Koman natrafił bowiem na publikację identycznego znaleziska siekiery z miedzi odkrytej w miejscowości Szczerbaniwka w rejonie Kijowa, gdzie towarzyszące jej fragmenty ceramiki naczyniowej pozwoliły przypisać ją kulturze trypolskiej i datować ją na późny okres rozwoju tej kultury, szacowany na IV-III tysiąclecie p.n.e. - dodaje LWKZ.

 

Oprócz tego, Konserwator podkreśla, że zaskakujący jest fakt pojawienia się tej siekierki w wschodniej Polsce, bo zasięg terytorialny kultury trypolskiej obejmował tereny dzisiejszej Bułgarii, Rumunii, Mołdawii i zachodniej Ukrainy.

 

- Co prawda mamy odnotowane znaleziska ceramiki naczyniowej kultury trypolskiej z Gródka, gm. Hrubieszów, a obecność tej siekierki w pobliskim Matczu można uznać za potwierdzenie osadnictwa ludności tej kultury także we wschodniej Polsce, przynajmniej na odcinku górnego Bugu. Taką tezę może potwierdzać także luźne znalezisko podobnej siekierki miedzianej w Wożuczynie, gm. Rachanie, pow. tomaszowski, o której pisał doc. Jan Gurba (ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS, FOLIA ARCHAEOLOGICA 16. 1992) i która powinna znajdować się obecnie w Instytucie Archeologii UMCS w Lublinie. Mamy zatem do czynienia chyba z najstarszym znaleziskiem wyrobu miedzianego na terenie Polski, co byłoby bardzo dużą sensacją - podkreśla LWKZ.

 

Siekierka zostanie przekazana do zbiorów Muzeum w Hrubieszowie. Tam zostanie poddana dalszym badaniom.