19 kwietnia obchodzony jest Dzień Pamięci o Holokauście i Przeciwdziałaniu Zbrodniom Przeciwko Ludzkości. Dziś przypada też 75. rocznica wybuchu pierwszego zbrojnego wystąpienia przeciw Niemcom w okupowanej Europie.
Uroczystości rozpoczęły się dziś w Państwowym Muzeum na Majdanku. O godzinie 12:00 pod Pomnikiem Bramą zostały złożone kwiaty – żonkile, które jednocześnie są symbolem powstania w getcie warszawskim.
Marek Edelman, ostatni przywódca ŻOB, dostawał je corocznie od anonimowej osoby właśnie 19 kwietnia.
Druga część obchodów rozpocznie się o godzinie 17:00 otwarciem wystawy „Rysunki na strzępach życia”, autorstwa Józefa Richtera – naocznego świadka zagłady Żydów lubelskich.
Powstanie w getcie warszawskim wybuchło w dniu rozpoczęcia się akcji ostatecznej likwidacji getta, w wigilię żydowskiego święta Pesach. W dniu wybuchu powstania na terenie getta znajdowało się około 50-70 tys. Żydów.
Akcja rozpoczęła się o 6:00 rano, gdy na teren getta weszły niemieckie oddziały wojskowe i policyjne. Żydowscy bojownicy zaskoczyli Niemców i rozpoczęli kontratak – obrzucili Niemców granatami oraz butelkami z benzyną.
Działania te wsparła Armia Krajowa, która 20 kwietnia podjęła próbę wysadzenia muru getta. W wyniku walk pierwszego dnia powstania zginęło około 100 niemieckich żołnierzy.
Siły bojowników żydowskich były ograniczone i składały się z 1000-1500 słabo uzbrojonych mężczyzn i kobiet. Ich działaniom przewodniczył Mordechaj Anielewicz, który z około 300 bojownikami i ludnością cywilną przebywał w bunkrze przy ul. Miłej 18. 8 maja Niemcy odkryli i otoczyli bunkier. Część ludności cywilnej wyszła z niego na rozkaz hitlerowców. Bojowcy natomiast zostali w środku, ginąc śmiercią samobójczą.
Tego samego dnia inna część bojowników (około 50 osób), w tym także Marek Edelman i Cywia Lubetkin, wydostała się z getta.
Teren getta warszawskiego w maju 1943 roku / źródło: wikipedia
Walki trwały do połowy maja 1943 roku. Udało się przeżyć nielicznym.
Oficjalnie przyjmuje się, że powstanie zostało stłumione 13 maja, kiedy to została wysadzona w powietrze Wielka Synagoga przy ul. Tłomackie. Jürgen Strop (który przewodniczył działaniom Niemców w trakcie walk w getcie), w swoim raporcie napisał: Była żydowska dzielnica mieszkaniowa przestała istnieć!.
Następnie teren całego getta został spalony i zrównany z ziemią.
