W tym roku tematem przewodnim będzie taniec tradycyjny. – Taniec tradycyjny od zawsze towarzyszy naszemu festiwalowi – obecny jest w nocnych potańcówkach, koncertach inspirowanych muzyką taneczną, warsztatach czy zabawach dla dzieci. Tym razem chcemy jednak przyjrzeć się mu bliżej, wydobyć jego różnorodność i pokazać, jak wiele ma do zaoferowania współczesnej publiczności – mówi Agata Turczyn z biura festiwalu.

Kompania Kartellet ze spektaklem „Danse staur, danse staur”

W tym roku piątkowy koncert „re:tradycja” przybierze postać tanecznego spektaklu. Na Błoniach pod Zamkiem wystąpi norweska kompania Kartellet z pokazem „Danse staur, danse staur”, inspirowanym dawnymi zwyczajami tanecznymi z archipelagu Lofotów.

Kartellet to grupa opierająca swoje występy o nawiązania do tradycji, ale szukająca w tej inspiracji własnych ścieżek i środków wyrazu. Przez kilkanaście lat pracy przyczyniła się do wprowadzenia do norweskiego tańca współczesnego elementów tańca tradycyjnego. Jej występy są nietypowe, często z dużą dawką improwizacji, a także interaktywności i kontaktu z widownią. Artyści tworzą własny język ruchu, oparty na fizycznej współpracy, indywidualności i osobistym stylu.

Spektakl „Danse staur, danse staur” (z j. ang. Dance stag, dance stag) odwołuje się do dawnego zwyczaju tanecznego z północnej Norwegii. Mężczyźni, którzy sezonowo gromadzili się na Lofotach przy połowach ryb, tworzyli nowe, tymczasowe wspólnoty. Nie tylko wspólnie pracowali, ale także odpoczywali, bawili się i tańczyli. Ich taniec niósł ze sobą siłę, rywalizację, ale i wzajemny szacunek. A określenie „danse staur” odnosiło się właśnie do tańca dwóch osób tej samej płci.

W ramach festiwalu kompania poprowadzi także warsztaty oparte o zwyczaje taneczne i ruchowe charakterystyczne dla północy Norwegii.

Grupa Rällä w repertuarze tanecznym Ostrobotni Północnej

W programie pojawią się również zajęcia skupione na tańcach fińskich, które poprowadzi grupa Rällä. Formacja powstała w 2019 r. w miejscowości Oulu, leżącej na zachodzie Finlandii przy Zatoce Botnickiej. Właśnie wtedy Osmo Hakosalo powrócił w swoje rodzinne strony i spotkał się w nich z dawnymi znajomymi grającymi na skrzypcach i akordeonie. Tak powstało trio, które postanowiło wykonywać głównie tradycyjny repertuar taneczny Ostrobotni Północnej.

- Grupa stara się umiejętnie i z wyczuciem kultywować dziedzictwo tego rozległego regionu. Ich muzyka to z jednej strony odtwarzanie dawnego, surowego stylu, a z drugiej pozostawianie miejsca na kreatywność i spontaniczność gry współpracujących ze sobą muzyków. Ponieważ kapela ta wykonuje utwory taneczne, ważna jest dla niej także uważna komunikacja z tańczącymi, dzięki której możliwe jest osiągnięcie synergii wprowadzającej obie strony tej relacji w muzyczny trans – dodaje Karolina Waszczuk, dyrektorka programowa festiwalu.

Warsztaty będą okazją, by nauczyć się dwóch najpopularniejszych fińskich tańców tradycyjnych –schottis i polska. Następnie uczestnicy i uczestniczki poznają taniec wykonywany w kręgu do fińskiego wariantu dawnej europejskiej melodii. By uczestniczyć w warsztatach nie potrzeba wcześniejszego doświadczenia tanecznego. Przydadzą się za to wygodne i odpowiednie do tańca buty.

PoMore TanzOrkiestra z żywą praktyką muzyki tradycyjnej Pomorza

Na scenie taniec pojawi się także podczas sobotniego koncertu zespołu PoMore TanzOrkiestra, czyli polsko-niemieckiego projektu przywracającego do żywej praktyki muzykę Pomorza – także tę taneczną.

Ten unikalny projekt tworzą artystki oraz artyści polscy i niemieccy, którzy na co dzień zajmują się tradycjami muzycznymi swoich rodzinnych krajów i regionów: grają do tańca, uczą, badają i wykonują śpiew tradycyjny oraz muzykę instrumentalną. Realizują koncerty, pokazy, warsztaty, animują i współtworzą kulturę lokalnych społeczności.

- Marzeniem grupy jest przywrócenie do żywej praktyki muzyki tradycyjnej Pomorza, w szerokim kontekście geograficznym, historycznym i kulturowym, po obu stronach dawnej i współczesnej granicy polsko-niemieckiej – mówi Ewa Grochowska jedna z inicjatorek i artystek zespołu.

Potańcówki z muzyką pochodzącą z różnych regionów

Nie ma „Re:tradycji – Jarmarku Jagiellońskiego” bez potańcówek. W tym roku na parkiecie tanecznym zlokalizowanym na Błoniach pod Zamkiem będziemy bawić się do gry:

Orkiestry Dętej Zaburze (oberki, polki, walce, fokstroty i tanga)

Kapeli Biskupianie (tradycja wielkopolskiego mikroregionu Biskupizny)

Kapeli Ozimkowicza (melodie Pogórza Przemyskiego i Dynowskiego oraz te zaczerpnięte z dalszych stron pasa wschodniej Polski i zachodniej Ukrainy)

Grup agregandado & Skrzypkowie Dzielni (kujawiaki, mazurki, powolniaki, polski i polonezy zaczerpnięte z tradycji kujawskich, pałuckich, kurpiowskich oraz szwedzkich)

Rällä (melodie tradycyjne dla terenów skupionych wokół fińskiego miasta Oulu leżącego nad Zatoką Botnicką)

Studia folkloru Żemerwa (melodie i tańce zbierane wśród podlaskich Białorusinów zamieszkujących tereny dzisiejszych powiatów bielskiego, hajnowskiego i siemiatyckiego)

Wędrownej Orkiestry Gimplów (inspirującej się takimi lokalnymi składami, jak Kapela Bednarzy z Nowej Wsi, kapele z Dzierążni i Majdanu Górnego czy kapela Kimaka z Woli Gródeckiej)

Diabubu (repertuar pogranicza łowicko-łęczyckiego i okolic Łodzi: mazurki, oberki, kujawiaki, kujony i kujawiony, polki, tanga i fokstrociki, w tym melodie żydowskie)
Tanecznie będzie też w Plazie, gdzie w piątek i sobotę (22-23 sierpnia) Kapela Yana Gisawy zagra dla nas tradycyjne melodie lubelskie, wykorzystując do tego nietradycyjne instrumentarium. W ramach akcji odbędzie się też warsztat taneczny na rozruszanie przed wieczornymi potańcówkami oraz różne taneczne zabawy.

Jeszcze więcej tańca

Temat przewodni odnajdziemy także w wystawie „Taniec uchwycony” prezentującej węgierskie materiały zdjęciowe i filmowe pochodzące z Archiwum Muzyki Ludowej i Tańca Ludowego – Instytutu Muzykologii, Centrum Badań Humanistycznych HUN-REN w Budapeszcie.

Prezentowana będzie również wystawa fotograficzna ze zbiorów fundacji Muzyka Odnaleziona „Taniec. Trans, emocje, zbiorowość”, której towarzyszyć będzie spotkanie z Andrzejem Bieńkowskim. Opowie on o wiejskim tańcu – nie o jako wdzięcznej paradzie figur tanecznych, tylko o jego wielkim transowym oddziaływaniu, erotyzmie i ekspresji, obyczajowych tabu i społecznych podziałach. Spotkaniu towarzyszyć będzie pokaz filmów Andrzeja Bieńkowskiego.

W ramach festiwalowego kina obejrzymy film „Fly Bird, Fly – The Hungarian Dance House Story”, w którym jego autor – Simon Broughton, przedstawia historię węgierskich Domów Tańca i ich wpływu na działania podejmowane w innych krajach.

Tańcowi tradycyjnemu poświęcona będzie także Letnia Szkoła Tradycji organizowana przez Fundację Kultura Enter we współpracy z Warsztatami Kultury w Lublinie. W jej ramach odbędą się tematyczne warsztaty, spotkania i wystawy. Przez cztery kolejne dni uczestnicy i uczestniczki będą mogli poznawać tajniki kujawiaka i tańców charakterystycznych dla mikroregionu Biskupizny. Opanują też podstawy tańca tradycyjnego o rytmice mazurkowej i polkowej oraz podlaskie tańce tradycyjne, a także towarzyszące im pieśni. Nabór już trwa.

Żemerwa i Osoczniki z pieśniami sakralnymi

Niedziela w Bazylice oo. Dominikanów przyniesie koncert Studia folkloru podlaskich Białorusinów „Żemerwa” oraz działającej w jego ramach męskiej grupy „Osoczniki”. W ich repertuarze znajdują się pieśni z dawnych, podlaskich „Bohohłasników” (zbiorów pieśni nabożnych), kolędy bożonarodzeniowe, pieśni wołoczebne (wykonywane podczas wielkanocnego kolędowania) oraz pieśni lirnickie (śpiewane przez wędrownych lirników).

Podczas koncertu przedstawiona będzie każda z tych kategorii, w tym: pieśni maryjne („Preswiataja Diewo”, Puchłowskiej ikonie M.B.), utwory poświęcone wielkim świętom oraz świętym (św. Annie, Mikołajowi Cudotwórcy, Bazylemu Wielkiemu, Paraskiewie), pieśni wołoczebne („Wielik swatyj nam dień nastau”) oraz lirnickie (o św. Jerzym oraz o bogatym i Łazarzu).

El Khat z muzyką inspirowaną dziedzictwem Jemenu

Intrygująco zapowiada się również niedzielne koncerty grup El Khat oraz GMM, zamykające tegoroczną edycję festiwalu.
Pierwszy z nich sięga do tradycyjnej muzyki jemeńskiej, łącząc ją z eksperymentalnym brzmieniem i osobistą historią migracji. Występ będzie wyjątkowym spotkaniem przeszłości z teraźniejszością – pełnym niepokoju, tęsknoty i autentycznych emocji.

El Khat powstał w 2019 roku. Założycielem zespołu jest Eyal El Wahab, którego biografia odzwierciedla złożoność regionu, z którego się wywodzi. Jego dziadkowie wyemigrowali z Jemenu do Izraela w latach 50. XX wieku, zabierając ze sobą jedynie fragmenty rodzinnej tradycji. Jednym z jej namacalnych śladów były kasety z jemeńską muzyką, które przechowała jego babcia.

Chociaż sam Eyal wychował się już w dźwiękach dochodzących z lokalnej synagogi, to jednak w pewnym momencie chęć zgłębiania dziedzictwa swoich przodków stała się dla niego na tyle ważna i potrzebna do budowania własnej tożsamości, że postanowił zbliżyć się do tej tradycji muzycznej. Podczas zespół zaprezentuje autorskie kompozycje inspirowane dźwiękowym dziedzictwem Jemenu widzianym ze współczesnej perspektywy.

GMM i korzenie mazowieckiej tradycji z kolei twórczość GMM niesie echo weselnych melodii ludowych inspirowanych zbiorami Oskara Kolberga, zinterpretowane w nowoczesnych aranżacjach z elektryzującym brzmieniem.

Trio w składzie Michał Górczyński, Michał Marecki i Patryk TikTak Matela, eksploruje korzenie mazowieckiej tradycji, przekładając je na język muzyki współczesnej. Opisy Oskara Kolberga i zbiór melodii specyficznych dla polskiego regionu Mazowsza daje zespołowi GMM fundament do twórczego istnienia w tym dawnym świecie i przenoszenia go do świata współczesnego.

Podczas koncertu w Lublinie usłyszymy utwory z pierwszej płyty zespołu. Album „Wesele” otwiera tradycyjne weselne bramy w nieoczekiwany sposób, gdzie nostalgia folkloru spotyka się ze współczesną awangardą.

Jarmark Jagielloński z wyjątkowymi dziełami sztuki ludowej

Jedną z ważnych części Festiwalu Re:tradycja jest Jarmark Jagielloński. Trwające trzy dni targi sztuki ludowej i rzemiosła tradycyjnego znów pozwolą nam poznać dziedzictwo wielu regionów Polski, ale także Litwy, Ukrainy, Węgier czy Rumunii. Jak co roku nie zabraknie tradycyjnego tkactwa, pisanek, kwiatów z bibuły, pająków i innych ozdób ze słomy, zabawek, plecionkarstwa, ceramiki czy rzeźby.

Festiwal będzie okazją zarówno do zobaczenia oraz nabycia wyjątkowych dzieł sztuki ludowej, jak i do przekonania się, z jaką perfekcją i wprawą pracują zapraszani przez nas twórcy i twórczynie. - Wielu z nich poprowadzi pokazy wyrobu swoich prac, a niektórzy podczas Festiwalu przeprowadzą także warsztaty. To pod ich czujnym okiem będziemy mogli spróbować swoich sił w danym rzemiośle – mówi Agata Turczyn.

Mała Pasja, czyli historia o psie Pana Jezusa

W programie Re:tradycji – Jarmarku Jagiellońskiego znalazł się też spektakl „Mała Pasja, czyli historia o psie Pana Jezusa” Teatru Latarnia. Jego scenariusz został oparty na apokryficznym fragmencie ”Chłopów” Władysława Reymonta i sprowadza się do opowieści, którą niespiesznie snuje biedny człowiek, ciągnący własnoręcznie wóz z całym swoim mizernym dobytkiem.

Intymna historia o własnym zagubionym piesku stopniowo przeradza się w opowieść o pierwszym udomowionym psie Burku, który, towarzysząc Jezusowi w jego wędrówkach po świecie, pogodził się z rodzajem ludzkim i już na zawsze został przyjacielem człowieka. Przedstawienie zobaczymy w sobotę 23 sierpnia w Teatrze Starym w Lublinie (obowiązują zapisy – od 11 sierpnia).

Podwórko Re:tradycji i atrakcje dla dzieci

Miejscem, które na pewno przyciągnie całe rodziny będzie Podwórko Re:tradycji. To przestrzeń, w której dorośli powrócą pamięcią do swojego dzieciństwa, a dzieci odkryją niesamowite bogactwo gier i zabaw tradycyjnych. Jak co roku w trakcie Festiwalu nadarzy się także okazja, by wprawić w ruch drewniane zabawki wykonane przez Jana Puka, lasowiackiego twórcę ludowego, ułożyć klockowe puzzle z

obrazami wybitnego lubelskiego malarza Stanisława Koguciuka czy spróbować zagrać na kaszubskim burczybasie i diabelskich skrzypcach przygotowanych przez Tadeusza Makowskiego. Nie zabraknie też kolorowych koników, kurek na pochylni, karuzelek pochodzących ze Stryszawy oraz Pewli Wielkiej, które od lat słyną ze swoich zabawkarskich wyrobów.

Oprócz tego znajdziemy też specjalne stoły do gry w pchełki, tory do zabawy w kapsle, będziemy grać w gumę czy błotną kuchnię. Poza zabawkami i grami, które wypełnią Błonia pod Zamkiem, w przestrzeni tej odbywać się będą także muzyczne warsztaty dla najmłodszych. W świat tradycyjnej muzyki, zabaw i tańców wprowadzą nas Zofia Szyrajew i Anna Psuty-Zając z grupy Fiksum Dyrdum oraz grupa Żemerwa z programem „Biehaw zajczyk po kapuści - zabawy i tańce podlaskie dla dzieci”.

Rozmowy o polskich dudach

Re:tradycja – Jarmark Jagielloński to także spotkania, między innymi z Rafałem Miśtą, który opowie o tym, skąd wzięły się polskie dudy. - Dzięki mapom etnograficznym, źródłom historycznym i podstawowym ideom z biologii ewolucyjnej możemy próbować nakreślić scenariusze pochodzenia i historii dud z obszaru Polski - tłumaczy Miśta.

Najciekawsze punkty programu

Jarmark Jagielloński | Stare Miasto | 22 sierpnia, godz. 13.00-18.00 oraz 23-24 sierpnia, godz. 10.00-18.00

Podwórko Re:tradycji | Błonia pod Zamkiem | 22 sierpnia, godz. 13.00-18.30 oraz 23-24 sierpnia, godz. 11.00-18.30

Chwila tańca z Kapelą Yana Gisawy| Lublin Plaza, Lipowa 13 | 22 sierpnia, godz. 14.00 oraz 23 sierpnia, godz. 16.00

Kino | Fly Bird, Fly - historia węgierskich Domów Tańca | Warsztaty Kultury, Grodzka 5a, sala widowiskowa, II piętro | 22 sierpnia, godz. 18.00

Koncert re:tradycja | Spektakl taneczny Kartellet – „Danse staur, danse staur” | Scena Główna, Błonia pod Zamkiem | 22 sierpnia, godz. 19.30

Potańcówka | Orkiestra Dęta Zaburze; agregandado & Skrzypkowie Dzielni; Kapela Biskupianie; Kapela Ozimkowicza | Scena Festiwalu, Błonia pod Zamkiem | 22 sierpnia, godz. 20.30

Warsztaty | Norweskie melodie skrzypcowe – Kartellet | Warsztaty Kultury, Grodzka 5a, sala widowiskowa | 23 sierpnia, godz. 11.00-13.00

Warsztaty | Tańce fińskie – Rällä | Klasztor oo. Dominikanów, wejście od strony Placu Dominikańskiego | 23 sierpnia, godz. 13.30-15.30

Warsztaty | Melodie pomorskie wczoraj i dziś - PoMore TanzOrkiestra | Klasztor oo. Dominikanów, wejście od strony Placu Dominikańskiego 23 sierpnia, godz. 14.00-15.30

Spotkanie | Taniec. Trans, emocje, zbiorowość | Andrzej Bieńkowski | Warsztaty Kultury w Lublinie, ul. Grodzka 5a, sala widowiskowa – II piętro | 23 sierpnia, godz. 16.30

Warsztaty | Z Polski do Norwegii - polskie dziedzictwo w tańcach norweskich – Kartellet | Klasztor oo. Dominikanów, wejście od strony Placu Dominikańskiego | 23 sierpnia, godz. 17.00-19.00

Spektakl | Mała Pasja, czyli historia o psie Pana Jezusa | Teatr Stary w Lublinie | 23 sierpnia, godz. 18.00

Koncert | PoMore TanzOrkiestra (POL/DEU) | Scena Festiwalu, Błonia pod Zamkiem | 23 sierpnia, godz. 19.30

Potańcówka | Rällä; Studio folkloru tradycyjnego podlaskich Białorusinów „Żemerwa”; Wędrowna Orkiestra Gimplów; Diabubu | Scena Festiwalu, Błonia pod Zamkiem | 23 sierpnia, godz. 20.30

Koncert | Żemerwa i Osoczniki | Bazylika oo. Dominikanów, ul. Złota 9 | 24 sierpnia, godz. 14.00

Spotkanie | Skąd się wzięły polskie dudy? Mity i zagadki | Rafał Miśta | Warsztaty Kultury, Grodzka 5a, sala widowiskowa, II piętro | 24 sierpnia, godz. 14.30

Spektakl | Tajemnice glinianych dzbanków | Dom na Podwalu, ul. Podwale 15, ogród (wejście od strony Błoni) | 24 sierpnia, godz. 16.00

Koncert | El Khat | Scena Festiwalu, Błonia pod Zamkiem | 24 sierpnia, godz. 19.30

Koncert | GMM | Scena Festiwalu, Błonia pod Zamkiem | 24 sierpnia, godz. 21.00

Wystawa | Taniec uchwycony - z węgierskich archiwów tanecznych | Warsztaty Kultury, Grodzka 7, brama | 22-29 sierpnia, godz. 9.00-17.00

Daniel Myśliwiec (1)