Przywłaszczenie mienia, zgodnie z art. 284 § 1 Kodeksu karnego, dotyczy sytuacji, w której osoba legalnie weszła w posiadanie rzeczy (np. przez wypożyczenie), a następnie postanawia ją włączyć do swojego majątku bez zgody właściciela. Prawo przewiduje za to karę pozbawienia wolności do lat 3. Jest to odbicie zasadniczej różnicy między przywłaszczeniem a kradzieżą, gdzie w drugim przypadku sprawca nie miał w żadnym momencie prawa do posiadania rzeczy.
Sprzeniewierzenie jest uznawane za bardziej poważne przestępstwo, ponieważ dotyczy mienia powierzonego, co oznacza naruszenie stosunku zaufania między osobą powierzającą a sprawcą. Kodeks karny w art. 284 § 2 k.k. określa za sprzeniewierzenie karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Przykładem może być sytuacja, w której pracownik firmy wykorzystuje firmowe środki na cele osobiste.
Warto zwrócić uwagę, że przywłaszczenie i sprzeniewierzenie nie zawsze wiążą się z koniecznością złożenia przez pokrzywdzonego wniosku o wszczęcie postępowania. Czyny te są zasadniczo ścigane z oskarżenia publicznego, co oznacza, że prokuratura może podjąć działania samodzielnie. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy przestępstwo zostanie popełnione na szkodę osoby najbliższej – wówczas konieczny jest wniosek pokrzywdzonego.
Przywłaszczenie charakteryzuje się zamiarem trwałego włączenia mienia do swojego majątku (animus rem sibi habendi), co odróżnia je od przypadków, gdzie dochodzi do nieporozumień czy błędnej interpretacji umów. Istotne jest, aby sprawca był świadomy, że nie jest wyłączonym właścicielem danego mienia, co jest kluczowe dla udowodnienia przestępstwa.
Jak udowodnić przywłaszczenie mienia?
Udowodnienie przywłaszczenia mienia wymaga wykazania przez prokuraturę, że sprawca faktycznie postanowił traktować mienie jako swoje, co manifestuje się poprzez zachowania takie jak sprzedaż, zniszczenie, czy odmowa zwrotu rzeczy. Dowody są zbierane na podstawie okoliczności faktycznych, które muszą jednoznacznie wskazywać na nielegalne działanie sprawcy.Interesującym aspektem jest różnica między przywłaszczeniem a dzierżeniem. Osoba, która jedynie dzierży rzecz (na przykład parkingowy strzegący samochodu), nie jest jej posiadaczem w rozumieniu prawnym i nie może jej przywłaszczyć bez dokonania zaboru – w takim przypadku działanie to kwalifikuje się jako kradzież.
Kradzież różni się od przywłaszczenia przede wszystkim sposobem wejścia w posiadanie mienia. Jeśli sprawca musiał dokonać jego zaboru, mówimy o kradzieży. Natomiast w sytuacji, gdy miał on legalne prawo do posiadania rzeczy (np. przez powierzenie), działanie to kwalifikuje się jako przywłaszczenie lub sprzeniewierzenie.
Przywłaszczenie majątku wspólnego małżonków
Ciekawym aspektem jest również możliwość przywłaszczenia majątku objętego wspólnością małżeńską. Choć małżonkowie są legalnymi posiadaczami majątku wspólnego, żaden z nich nie ma pełni praw do samodzielnego zarządzania tym majątkiem. Przywłaszczenie w tym kontekście dotyczy sytuacji, gdzie jeden z małżonków włącza do swojego majątku osobistego przedmioty należące do wspólności majątkowej, co stanowi naruszenie praw drugiego małżonka.
Nieuprawnione korzystanie z rzeczy a przywłaszczenie
Warto podkreślić, że nie każde nieuprawnione korzystanie z rzeczy będzie uznane za przywłaszczenie. Kluczowym elementem jest zamiar przywłaszczenia sobie mienia, czyli chęć trwałego włączenia przedmiotu do swojego majątku. Bez udowodnienia tego zamiaru, nie można mówić o popełnieniu przestępstwa z art. 284 k.k., co jednak nie wyklucza odpowiedzialności cywilnej za nieuprawnione korzystanie.
Kara za przywłaszczenie i sprzeniewierzenie
Kodeks karny przewiduje różne zagrożenie karne za przywłaszczenie i sprzeniewierzenie, w zależności od okoliczności przestępstwa. W przypadku przywłaszczenia mienia zagrożenie wynosi do lat 3 pozbawienia wolności, natomiast za sprzeniewierzenie – od 3 miesięcy do 5 lat. Wartość przywłaszczonego mienia ma znaczący wpływ na wysokość kary, szczególnie jeśli przekracza ona 200.000 zł, co kwalifikuje się jako przestępstwo o znacznej wartości majątkowej, za które przewidziana jest jeszcze surowca sankcja.Prawo polskie przewiduje również możliwość odstąpienia od kary w przypadku dobrowolnego naprawienia szkody przez sprawcę. Jeśli sprawca zwróci mienie lub naprawi wyrządzoną szkodę, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary lub nawet odstąpić od jej wymierzenia. Jest to zachęta do przyjęcia odpowiedzialności i próby naprawienia wyrządzonych szkód.
Podsumowując, przywłaszczenie mienia i sprzeniewierzenie to dwa różne przestępstwa, które mają swoje specyficzne definicje, wymagające od sprawcy różnych zachowań i będące podstawą do zastosowania różnych sankcji karnych. Zrozumienie tych różnic jest kluczowe dla prawidłowego stosowania prawa oraz dla osób, które mogą być ich potencjalnymi sprawcami lub ofiarami.
Artykuł ma charakter informacyjny i nie jest poradą prawną. Autor nie odpowiada za decyzje podjęte na jego podstawie. Zalecamy konsultację z doświadczonym adwokatem lub radcą prawym przed podjęciem jakichkolwiek działań.
Adwokat dr Aleksandra Rychlewska-Hotel - Sprawy Karne Kancelaria Kraków
ul. Rynek Dębnicki 6/3a
30-319 Kraków
tel. 12 3072126
Komentarze (0)
Wysyłając komentarz akceptujesz regulamin serwisu. Zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o ochronie danych osobowych, podanie danych jest dobrowolne, Użytkownikowi przysługuje prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Jak to zrobić dowiesz się w zakładce polityka prywatności.