Jakie są konsekwencje zrzeczenia się dziedziczenia?

Co to jest zrzeczenie się dziedziczenia?

Zrzeczenie się dziedziczenia jest oświadczeniem, które musi być ujęte w formie umowy notarialnej, której stronami są zrzekający się oraz jego potencjalny spadkodawca (np. rodzic). Omawiane zrzeczenie jest wyjątkiem jeśli chodzi o możliwość zawierania umów pomiędzy przyszłym spadkodawcą a jego spadkobiercą jeszcze za życia tego pierwszego. Co do zasady w polskim prawie umowy o przyszły spadek są bowiem całkowicie zakazane.

Pamiętajmy, że spadkobierca ustawowy może zrzec się dziedziczenia tylko w drodze umowy notarialnej z przyszłym spadkodawcą, zawartej w formie aktu notarialnego (art. 1048 KC). Niezachowanie formy szczególnej aktu notarialnego powoduje nieważność czynności prawnej (art. 73 § 2 KC). Jednostronne oświadczenie spadkobiercy o zrzeczeniu się dziedziczenia nie ma znaczenia prawnego.

„Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia skutkuje wyłączeniem danej osoby od dziedziczenia ustawowego, tak jakby nie dożyła ona chwili otwarcia spadku i nadto utratą wszystkich uprawnień związanych ze statusem spadkobiercy ustawowego po konkretnym spadkodawcy (np. prawa do zachowku)” – prawniczka Katarzyna Bakuła. Aby uzyskać więcej informacji na temat zrzeczenia się dziedziczenia i jego konsekwencji, w tym kwestii zachowku, zapraszamy do zapoznania się z artykułem https://jczkancelaria.pl/zrzeczenie-sie-dziedziczenia-a-zachowek/ na stronie jczkancelaria.pl.

Zrzeczenie dokonane w każdej innej formie, niż notarialna jest nieważne i nie wywołuje jakichkolwiek skutków prawnych – nawet, gdyby taka czynność była zgodna z wolą zrzekającego się i przyszłego spadkodawcy. Zrzeczenie się dziedziczenia nie wymaga jednak podania jakiegokolwiek uzasadnienia – zrzekający nie musi tłumaczyć się ze swojej decyzji ani zgłaszać jej do jakiegokolwiek urzędu lub sądu.

Jakie są konsekwencje zrzeczenia się dziedziczenia?

Zgodnie z treścią art. 1049 KC zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej. Zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku.

Zrzeczenie się dziedziczenia jest stosowane względem dziedziczenia ustawowego, a więc tego, które odbywa się na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego. W praktyce oznacza to, że istnieje możliwość, aby zrzekający się został powołany do spadku na podstawie pozostawionego testamentu. W tej sytuacji nie będzie on dziedziczył ustawowo, ale może testamentowo (o ile oczywiście nie odrzuci spadku w ustawowym terminie).

Zrzeczenie się dziedziczenia to wreszcie pozbawienie prawa do zachowku. Bez względu na okoliczności danej sprawy zrzekający się i co do zasady jego zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki) tracą prawo do otrzymania zachowku po spadkodawcy. Jeśli umowa o zrzeczenie jest ważna i skuteczna to wówczas nie jest możliwe dochodzenie zachowku nawet na drodze sądowej.

Czy można odwołać zrzeczenie się dziedziczenia?

Ustawodawca nie wskazuje w jakim terminie można odwołać dokonane zrzeczenie się dziedziczenia, stąd może to nastąpić zarówno wiele lat po zawarciu umowy, której przedmiotem jest zrzeczenie jak i nawet na drugi dzień po podpisaniu takiej umowy. Odwołanie zrzeczenia się dziedziczenia musi oczywiście przybrać formę aktu notarialnego, każda inna forma (ustna, elektroniczna lub zwykła pisemna) jest w tym przypadku bezskuteczna.

Odwołanie zrzeczenia się dziedziczenia nie wymaga podania uzasadnienia – podobnie jak w przypadku samego zrzeczenia. W tym zakresie odwołanie również nie jest przesyłane do jakiegokolwiek sądu lub urzędu.

Zrzeczenie się dziedziczenia jest formą rezygnacji z przyszłego spadku. Dotyczy ono dziedziczenia ustawowego, co oznacza, że zrzekający może być powołany do spadku na mocy pozostawionego testamentu. Zrzeczenie jest dokonywane poprzez zawarcie umowy w formie aktu notarialnego pomiędzy zrzekającym się a przyszłym spadkodawcą. Taka umowa co do zasady obejmuje również zstępnych zrzekającego się. Zrzeczenie się dziedziczenia może być jednak odwołane w każdej chwili bez podawania jakichkolwiek przyczyn – wymaga to jednak zawarcia nowej umowy z przyszłym spadkodawcą. Po śmierci takiej osoby odwołanie zrzeczenia jest więc niemożliwe.