Judasz czy Marzanna?

Zwyczaj palenia Judasza nie ma swojej stałej daty, obchodzono go w zależności od regionu. Obrządki mogły rozpoczynać się już w Wielką Środę lub Wielki Czwartek, często przypadały też na Wielki Piątek. Trzymetrową kukłę symbolizującą Judasza wykonywano ze słomy i przystrajano wedle fantazji kolorowymi wstążkami. Często wyposażano go w mieszek lub naszyjnik zrobiony z trzydziestu srebrników. Słomiany Judasz był najpierw sądzony przez zgromadzenie za zdradę Jezusa, następnie wciągano kukłę na kościelną wieżę i zrzucano z wysokości na ziemię. Tłum na dole szarpał, bił i ciągnął ulicami wsi zmasakrowanego Judasza, aby na końcu spalić go na stosie.



W niektórych regionach kukłę ciągnięto do pobliskiego stawu lub rzeki i tam topiono. Zwyczaj ten miał wyprzeć pogańskie obrządki topienia Marzanny - słowiańskiej bogini zimy i śmierci. Andrzej Karczmarzewski opisuje zwyczaj w książce "Ludowe obrzędy doroczne w Polsce południowo-wschodniej":
- Jest to bałwan ze słomy, płótnem obszyty, mający kształt człowieka. Bałwana tego po południu przed jutrznią wieszają na drzewie na cmentarzu koło kościoła. Po ukończeniu jutrzni odcinają go, a jeden z chłopców porywa za powróz i wlecze Judasza po ziemi, inni zaś uzbrojeni w potężne kije pędzą za nim bijąc niemiłosiernie bałwana. Tak wśród wrzasku, śmiechu, uciechy i licznych widzów obiegają całe miasto i ulice, aż z Judasza tylko strzępy pozostaną, które następnie topią w rzece.

Judaszki wzbudzały wiele kontrowersji - szczególnie w okresie międzywojennym, kiedy stały się pretekstem do agresji i zachowań antysemickich. W końcu wydano zakaz urządzania widowiska. Obecnie zwyczaj kultywuje się tylko w pojedynczych miejscowościach, np. Krośnicy czy Pruchniku.